Veel gestelde vragen

Weerbaarheid is dat nou hetzelfde als een assertiviteitstraining of lijkt het toch meer op een training groepsdynamica? Is weerbaarheid hetzelfde als zelfverdediging of is het beter te vergelijken met een sociale vaardigheidstraining?

Tja wat is dat eigenlijk ‘weerbaar zijn’, deze vraag leggen wij tijdens ouderavonden regelmatig aan ouders en docenten voor. De antwoorden zijn divers en daar leent het begrip zich misschien ook uitstekend voor. Weerbaarheid betekent veel meer dan opkomen voor jezelf of je grenzen aangeven. 

In verschillende literatuur wordt weerbaarheid omschreven als:

• Iemand kan opkomen voor zijn eigen wensen, grenzen en behoeften en houdt daarbij rekening met de wensen en grenzen van anderen.
• Iemand de moed heeft voor zichzelf en een ander op te komen, je weet wat je wel of niet wilt.
• Kinderen zijn weerbaar als ze stevig in hun schoenen staan.
• Een weerbaar kind heeft vertrouwen in zichzelf en het vertrouwen in de ander.
• De dikke Van Dale definieert weerbaar als ‘in staat om tegenstand te bieden’.

Tal van omschrijvingen en een veelal aan begrippen die op elkaar lijken. Wat opvalt is dat in verdere beschrijvingen de begrippen; zelfvertrouwen, assertiviteit, veerkracht, eigenwaarde en groepsdynamica veelal centraal staan en dikwijls door elkaar heen lopen. Maar weerbaarheidstrainingen zijn de laatste jaren flink doorontwikkeld, nieuwe inzichten op het gebied van de psycho-fysieke weerbaarheid en onderzoek naar de effectiviteit van weerbaarheidstrainingen, hebben gezorgd voor nieuwe invalshoeken en methoden.

Verschillende onderzoeken laten bijvoorbeeld zien dat er een verband is tussen weerbaarheid, zelfwaardering en eigenwaarde, maar is weerbaarheid eigenlijk niet gewoon zelfwaardering en eigenwaarde? Een kind dat zichzelf de moeite waard vindt, zal waarschijnlijk veel eerder zijn mening durven geven dan een kind dat het gevoel heeft er niet toe te doen. Kun je werken aan weerbaarheid zonder te werken aan de eigenwaarde en kun je werken aan de eigenwaarde zonder te werken aan de weerbaarheid?

Wanneer je aan een klas een weerbaarheidstraining geeft, ben je onderdeel van de groepsdynamica daarvan. Daarbij komt het thema ‘ik en de ander’ regelmatig centraal te staan en wordt er een beroep gedaan op de sociale vaardigheden van de kinderen. Hoe functioneert iemand binnen de groep, kun je op elkaar vertrouwen, durf je je eigen mening te geven in de klas en houden we rekening met elkaar. Als groepsdynamica gaat over de processen die zich in een groep kunnen afspelen en hoe je die processen kunt beïnvloeden. Dan is een weerbaarheidstraining eigenlijk toch ook een training groepsdynamica?

Tijdens ouderavonden komt ook vaak de term assertiviteit terug. Assertiviteit wordt vaak omschreven als het vinden van de balans tussen het behartigen van je eigen belangen en het rekening houden met de belangen van een ander. Sluit dat even perfect aan bij de hierboven genoemde omschrijvingen van de term weerbaarheid. Is een assertiviteitstraining dan gelijk een weerbaarheidstraining of andersom?

 Veel vragen, waarop niet direct een kant en klaar antwoord te vinden is. In ieder geval staan de volgende begrippen centraal binnen iedere weerbaarheidstraining: Eigenwaarde, zelfvertrouwen, groepsdynamica, assertiviteit en veerkracht. Daarin is de term weerbaarheid gebruikt als overkoepelende term.

De meeste weerbaarheidstrainingen zijn psycho-fysiek van opzet. Deze gaan dus uit van de kracht van ervaringsleren en dat een leerervaring kinderen meer zal raken dan alleen maar kennisoverdracht. Heel veel doen en ervaren dus! 

Tijdens psycho-fysieke weerbaarheidstrainingen ervaren kinderen letterlijk waar hun mogelijkheden liggen, wat stevig staan met ze doet en trots te zijn op zichzelf. Het vergroten van het zelfvertrouwen en het creëren van een positief zelfbeeld staan bij weerbaarheidstrainingen centraal.  

Deze weerbaarheidstrainingen bestaan over het algemeen uit uitdagende en tot de verbeelding sprekende bewegingswerkvormen en samenwerkingsvormen, gecombineerd met rollenspellen, dramaoefeningen en fysieke werkvormen. 

Er zijn veel begrippen die lijken op weerbaarheid of die eraan raken, denk aan veerkracht, assertiviteit, sociale psychologie en of gevaarsbeheersing. Trainingen op dit gebied kunnen inhoudelijk erg op elkaar lijken en eenzelfde soort werkvormen bevatten. De praktijk laat echter ook zien dat dit erg verschillend kan zijn, afhankelijk van bijvoorbeeld de genoten opleiding of achtergrond in weerbaarheid.

Daarnaast is het geven van weerbaarheidstrainingen aan kinderen een vak apart. De term weerbaarheid gaat daar veel verder dan alleen maar grensoverschrijdend gedrag, essentieel is bijvoorbeeld het werken aan zelfvertrouwen en een grotere eigenwaarde. Als weerbaarheidstrainer kom je veel op scholen en het onderwijs is bij uitstek de plek waar groepsdynamica voorkomt. Jongens- of meidengroepen, een basis schoolklas of juist een groep middelbare scholieren; overal hebben leerkrachten en trainers te maken met een heel scala aan groepsdynamica en bijbehorende processen. Weerbaarheidstrainers dienen zich ervan bewust te zijn dat een klas veel meer is dan zomaar een verzameling leerlingen. De groep is een dynamisch geheel, met doorlopende processen waar trainers en docenten ook deel vanuit maken en invloed op uitoefenen (bewust of onbewust).

Een belangrijk kenmerk voor weerbaarheidstrainingen is de psycho-fysieke manier van leren: in de trainingen worden veel oefeningen, spelvormen en werkvormen toegepast waardoor de kinderen ervaren wat wel en niet werkt. 

De meeste weerbaarheidstrainingen zijn psycho-fysiek van opzet. Er zijn enorm veel verschillende soorten energizers die ingezet worden tijdens weerbaarheidstrainingen. Een goede weerbaarheidstraining heeft een methodische opbouw binnen de lessen en maakt gebruik van werkvormen die zijn afgestemd op de doelgroep. De werkvormen vormen een geheel binnen de weerbaarheidslessen en de trainer weet met heldere observaties en terugkoppelingen verdieping in de weerbaarheidstrainingen aan te brengen.

Wanneer we globaal kijken naar weerbaarheidsoefeningen bestaan deze over het algemeen uit uitdagende en tot de verbeelding sprekende bewegingswerkvormen en samenwerkingsvormen, gecombineerd met rollenspellen, dramaoefeningen en fysieke oefeningen. 

Weerbaarheid gaat verder dan alleen opgewassen zijn tegen grensoverschrijdend gedrag. Want als het gaat over weerbaarheid komen vaak de termen veerkracht, zelfvertrouwen en assertiviteit terug. Zij vormen de basis van een weerbaar kind.

Veerkracht ontstaat als een kind in staat is te reageren op situaties in zijn omgeving, tegenslag, teleurstelling, verlies. De mate waarin je in staat bent om met deze situaties om te gaan bepaalt je veerkracht. Belangrijk is dat kinderen kunnen omgaan met kleine tegenslagen en hiervoor oplossingen bedenken.

Zelfvertrouwen gaat over de mate waarin je in staat bent keuzes vanuit je zelf te maken. Te gemakkelijk meegaan in de eisen uit de omgeving is een risico voor gebrek aan zelfvertrouwen. Weinig zelfvertrouwen kan leiden tot faalangst, perfectionisme en keuzestress. Weerbaarheid en zelfvertrouwen zijn niet los van elkaar te zien. Van zelfvertrouwen wordt je kind weerbaar(der). Kinderen die weerbaar zijn, kunnen hun grenzen goed aangeven. Ze durven voor zichzelf op te komen maar ook steun te zoeken. Daarvoor moet een kind zichzelf belangrijk en goed genoeg vinden.

Assertiviteit heeft te maken met de vaardigheid om je eigen wensen, gedachten en gevoelens naar anderen goed te kunnen verwoorden. Een kind dat weerbaar is kan zijn eigen grenzen bewaken. Durft zijn mening te geven, maar durft ook om hulp te vragen.

Sociale weerbaarheid heeft te maken met de sociale vaardigheden die je als kind kunt inzetten. Het gaat dus om vaardigheden die betrekking hebben op de omgang met anderen. Denk dan bijvoorbeeld aan contact maken, je kunnen inleven in de ander en bijvoorbeeld in staat te zijn conflicten op te lossen. 

De Wereld van Sofie is een academie en onze expertise ligt op het gebied van:

• Groepsdynamische trainingen
• Gespreksvoering met kinderen
• Weerbaarheidstrainingen

Binnen onze academie bieden wij de landelijke opleiding tot weerbaarheidstrainer aan. Hierbinnen worden cursisten opgeleid worden om weerbaarheidstrainingen te verzorgen aan kinderen in de leeftijd van 4 tot en met 13 jaar oud. 

• Opleiding Weerbaarheidstrainer.

Omdat wij geloven in de kracht van een 'goede' weerbaarheidstraining, zijn wij van mening dat de kwaliteit van onze opleiding van groot belang is. Onze docenten zijn dan ook zelf zeer ervaren in het verzorgen van verschillende weerbaarheidstrainingen. Wie traint, is ook actief in de praktijk, hierdoor blijft de kennis op peil en de aandacht scherp. Tevens waarborgt dit een voortdurende transfer tussen theorie en praktijk in de door ons aangeboden opleidingen. Onze docenten zijn betrokken geweest bij de oprichting van meerdere landelijke opleidingen binnen het sociaal domein en fungeren op hun vakgebied als examinator en of gastdocent als zeer ervaren opleiders.

In de regio werken wij nauw samen met stichting Vechterweerd, de grootste aanbieder van weerbaarheidstrainingen binnen het basisonderwijs in Zwolle en omstreken. Jaarlijks bieden wij dan ook aan meer dan 1600 kinderen kwalitatief hoogstaande weerbaarheidstrainingen aan. Wij staan voor kwaliteit in weerbaarheid en effectieve trainingen en hebben een naam hoog te houden, waar we trots op zijn.

Wij blijven, ook na de opleiding, volop in contact met onze deelnemers. De meesten zien we dan ook al vrij snel weer terug tijdens één van onze activiteiten, uitwisselingsdagen of als gastdocent.

Daarnaast kun je als weerbaarheidstrainer op enorm veel verschillende plekken aan de slag. Je kunt bijvoorbeeld, afhankelijk van je achtergrond en specialisatie, als weerbaarheidstrainer gaan werken binnen een GGZ organisatie, een basis of middelbare school of jeugdzorg organisatie. Het is natuurlijk ook mogelijk om als weerbaarheidstrainer als zzp’er aan de slag gaan.